فصل اول – اشتغال زنان از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی

به عنوان نیمی از منابع انسانی، زنان نه تنها موضوع وهدف هر نوع توسعه‌ای هستند بلکه اهرم موثری در پیشبرد اهداف توسعه اقتصادی واجتماعی می‌باشند.تجهیز مهم وبه کارگرفتن صحیح و مطلوب آن نه نتها نیل به اهداف توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی را آسان‌ترمی‌کند بلکه از نظر تحقق هدفهای مربوط به توزیع عادلانه‌تر درآمدها و بالابردن سطح رفاه خانواده تاثیرات مثبتی بر جای خواهد گذاشت.

ضرورت والزام اقتصادی- اجتماعی مشارکت مولد زنان دربرنامه های توسعه، در تکامل تاریخ و پیشرفت جوامع بشری همیشه مطرح بوده است. لیکن هنوز در جوامع عقب مانده در حال توسعه،تعادل مطلوب و قابل قبول در امر مشارکت عادلانه زن ومرد دوفعالیتهای اقتصادی و استفاده منصفانه ازفرصتهای مشارکت وبروز خلاقیت و استعداد برتر برقرار نشده است.

فهرست مطالب                                                                                                صفحه

پیشگفتار …………………………………………………………………………… 1

مقدمه………………………………………………………………………………… 2

بخش اول: بررسی اشتغال زنان از دیدگاههای مختلف
فصل اول: اشتغال زنان از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی…………………… 8
گفتار اول : وضعیت اشتغال زنان از نگاه آمار………………………………………… 9

بند اول: اشتغال زنان در دنیا………………………………………………………………….. 12

بند دوم: اشتغال زنان در ایران……………………………………………………………….. 22
گفتار دوم: موانع اشتغال زنان………………………………………………………………. 30

بند اول: موانع اجتماعی…………………………………………………………………………… 31

بند دوم: موانع فرهنگی…………………………………………………………………………… 36

بند سوم: موانع اقتصادی……………………………………………………………………….. 39
فصل دوم: اشتغال زنان از دیدگاه اسلام و اسناد بین‌المللی……………. 43
گفتار اول: اشتغال زنان در اسلام…………………………………………………………… 43

بند اول: کار در اسلام……………………………………………………………………………. 44

بند دوم: موضع اسلام در خصوص وضعیت شغلی زنان…………………………… 49
گفتار دوم: اشتغال زنان در اسناد بین‌المللی…………………………………………… 59

بند اول : مقاوله نامه‌های سازمان بین‌المللی کار (ILO)………………………………. 60

بند دوم: اسناد بین‌المللی حقوق بشر…………………………………………………………. 64

بخش دوم: بررسی اصول مرتبط با حق اشتغال زنان در کنوانسیون(CEDAW) و قوانین موضوعه ایران
فصل اول: بررسی اصل عمومی مرتبط با حق اشتغال زنان……………. 72
گفتار اول: حق اشتغال بعنوان یک حق لاینفک حقوق انسانی…………………….. 72

بند اول: حق اشتغال در کنوانسیون (CEDAW)…………………………………………. 72

بند دوم: حق اشتغال در قانون اساسی ایران…………………………………………….. 77
گفتار دوم: حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسان…………………………. 81

بند اول: حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسیان در کنوانسیون(CEDAW)   81

بند دوم: حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسان در قوانین موضوعه ایران   82
گفتار سوم: حق انتخاب آزادانه حرفه و شغل………………………………………….. 86

بند اول: حق انتخاب آزادانه حرفه و شغل در کنوانسیون(CEDAW)……………. 86

بند دوم: حق انتخاب آزادانه حرفه و شغل در قوانین موضوعه ایران…………… 88

بند سوم: محدودیت‌های موجود بر آزادی انتخاب شغل زنان……………………… 89
گفتار چهارم: حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام و امنیت شغلی……………. 94

بند اول: حق برخورداری از اتقاء مقام……………………………………………………… 94

بند دوم: حق برخورداری برابر از امنیت شغلی…………………………………………. 98
گفتار پنجم: حق دریافت مزد مساوی و برخورداری از تامین اجتماعی……… 101

بند اول: حق دریافت مزد مساوی در مقابل کار مساوی……………………………… 101

بند دوم: حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر……………………………………… 105
فصل دوم: بررسی اصول اختصاصی مرتبط با حق اشتغال زنان….. 114
گفتار اول: ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان……………….. 115

بند اول: ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان درکنوانسیون(CEDAW).. 115

بند دوم: ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان در قوانین موضوعه ایران    117

گفتار دوم: استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای دوران بارداری و زایمان       118

بند اول: استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای دوران بارداری و  زایمان در کنوانسیون(CEDAW)……………………………………………………………………………………………………………. 119

بند دوم: استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای دوران بارداری و زایمان در قوانین موضوعه ایران……………………………………………………………………………………………………………. 122
گفتار سوم: ارائه خدمات حمایتی به والدین…………………………………………….. 133

بند اول: ارائه خدمات حمایتی به والدین در کنوانسیون(CEDAW)……………….. 133

بند دوم: ارائه خدمات حمایتی به والدین در قوانین موضوع ایران……………….. 137
گفتار چهارم: حمایت در زمان بارداری……………………………………………………. 142

بند اول: برخورداری از حمایت در زمان بارداری در کنوانسیون (CEDAW).. 142

بند دوم: برخورداری از حمایت در زمان بارداری در قوانین موضوعه ایران.. 143

منابع و ماخذ ………………………………………………………………………………………… 145

جهت دانلود کلیک کنید

مقدمه

ازآن جا که همواره توجه به موضوعات و پژوهش‌های علمی همراه با پدیده‌ها و نیازهای هر عصر بوده است، امروزه نیز توجه به مسایل زنان و مطالعات پیرامون آنها ونیاز به پژوهش علمی دررابطه با آن به صورت یک امر ضروری ظاهر شده است. موضوعی که تقریباً تا مدتی پیش به دلایل خاص فرهنگی، تاریخی وشاید به خاطر عدم شناخت و اهمیت آن نقش چندانی در مطالعات علوم انسانی نداشته است، اکنون بخشی از کل رشته‌های علوم انسانی را به خود اختصاص داده است و از مباحث پر رونق در محافل علمی و اجرایی در سطح ملی و بین‌المللی گردیده است.

در این راستا توجه به حقوق زن، به عنوان بخشی از مطالعات زنان به دلیل اهمیت بنیادی که در وضعیت زنان در عرصه‌های گوناگون دارد قابل تتبع بیشتری می‌باشد.از طرفی حقوق زن در مقایسه با سایر نظام‌های حقوقی مربوط به افراد شکل خاص خود را نیز دارد و آن به دلیل تنوع جنبه‌های حقوقی مربوط به آن است به طوری که درمیان کلیه شاخه‌های علم حقوق برای خود جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا زنان علاوه بر این که نیمی از جمعیت هر جامعه را تشکیل می‌دهند، طیف وسیعی از اقشار گوناگون جامعه را نیز در بر می‌گیرند.بدین ترتیب حقوق زن ضمن این که از جنبه حقوق بین‌المللی و حقوق داخلی قابل بررسی است، به طور مستقیم و غیرمستقیم با تمام زمینه‌های حقوقی و به عبارتی با کل علم حقوق در ارتباط است.

فهرست مطالب
عنوان                                                                          صفحه
مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 1

بخش اول – بررسی اشتغال زنان از دیدگاههای مختلف

فصل اول – اشتغال زنان از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی
گفتار اول- وضعیت اشتغال زنان ازنگاه آمار ………………………………………. 10

بند اول- اشتغال زنان در دنیا …………………………………………………….. 13

الف – میزان اشتغال زنان در دنیا …………………………………….. 13

ب- اشتغال زنان دنیا در بخشهای مختلف ………………………… 18

بند دوم- اشتغال زنان درایران …………………………………………………… 22

الف – میزان اشتغال زنان در ایران…………………………………… 22

ب- اشتغال زنان ایران دربخشهای مختلف ……………………….. 25

گفتار دوم – موانع اشتغال زنان ………………………………………………………….. 29

بند اول- موانع اجتماعی …………………………………………………………….. 30

الف- طرز فکر وباورهای اجتماعی……………………………………. 30

ب – سنتها وآداب و رسوم اجتماعی………………………………….. 31

ج – ازدواج ومسئولیتهای خانوادگی ………………………………….. 33

د- عدم تمایل کارفرمایان نسبت به استخدام زنان………………. 34

بند دوم- موانع فرهنگی  ……………………………………………………………. 35

الف – موانع آموزشی ……………………………………………………… 35

ب – ضعف خودباوری و اتکاء به نفس از سوی زنان ………… 37

ج – عدم تمایل مردان به کار زنان در محیط های مختلط ……. 38

بند سوم- موانع اقتصادی ………………………………………………………….. 39

الف – رکود اقتصادی …………………………………………………….. 39

ب – شغل محسوب نکردن برخی از فعالیتهای زنان…………….. 39

ج – اختلاف دستمزد ……………………………………………………….. 40

فصل دوم – اشتغال زنان از دیدگاه اسلام واسناد بین المللی
گفتار اول- اشتغال زنان از دیدگاه اسلام ………………………………………………. 42

بند اول- کار در اسلام ………………………………………………………………. 43

الف – کار درآیات قرآن کریم ………………………………………….. 43

ب- کار در سنت وروایات ………………………………………………. 45

ج – کار از دیدگاه فقهی……………………………………………………. 47

بند دوم – موضع اسلام در خصوص وضعیت شغلی زنان …………….. 48

الف – اشتغال زنان درقرآن …………………………………………….. 48

ب – اشتغال زنان در سنت وروایات………………………………….. 50

ج – اشتغال زنان در فقه …………………………………………………. 53

1-   ضرورت ملاحظه مقتضیات زمان ومکان در استنباط

مقررات اسلامی  ………………………………………………………. 55

2- عقل،مبنای استنباط منابع فقهی ……………………………… 57

گفتار دوم – بررسی اشتغال زنان در اسناد بین المللی …………………………. 59

بند اول – مقاوله نامه های سازمان بین المللی کار ………………………… 59

الف – مقاوله نامه شماره (111)………………………………………… 60

ب- مقاوله نامه شماره (100)…………………………………………… 61

ج – مقاوله نامه های شماره (122) و(142)‌…………………………. 61

د- مقاوله نامه شماره (103)……………………………………………. 62

بند دوم – اسناد بین المللی حقوق بشر …………………………………………. 64

الف – منشور ملل متحد……………………………………………………. 64

ب – اعلامیه های حقوق بشر …………………………………………… 64

1- اعلامیه جهانی حقوق بشر …………………………………….. 64

2- اعلامیه اسلامی حقوق بشر …………………………………… 65

ج – میثاق های بین المللی حقوق بشر…………………………………. 66

1- میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی ……………………. 66

2- میثاق بین المللی حقوق اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی.. 66

د- کنوانسیون های بین المللی حقوق بشر …………………………. 67

1- کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان …………….. 67

2- کنوانسیون حقوق سیاسی زنان …………………………….. 69

بخش دوم – بررسی اصول مرتبط با حق اشتغال زنان در کنوانسیون (CEDAW) و قوانین موضوعه ایران

فصل اول – بررسی اصول عمومی مرتبط با حقوق اشتغال زنان

گفتار اول – حق اشتغال به عنوان یک حق لاینفک حقوق انسانی……………… 72

بند اول – حق اشتغال در کنوانسیون (CEDAW) ……………………………… 72

الف – مقصود کنوانسیون از رفع تبعیض و تساوی زن و مرد …….. 72

ب- مفهوم حق اشتغال از دیدگاه کنوانسیون …………………….. 76

بند دوم-حق اشتغال در قانون اساسی ایران…………………………………. 77

الف – بررسی حقوق زن از منظر برخی اصول قانون اساسی 77

1-   رعایت کرامت انسانی و عدالت فردی واجتماعی در

مورد زنان……………………………………………………………….. 77

2- تساوی حقوق زن ومرد درقانون اساسی ……………….. 79

ب- بررسی حق اشتغال زنان از دید برخی اصول قانون اساسی     80

گفتار دوم – حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسان ……………………… 81

بند اول – حق برخورداری ازفرصت‌های شغلی یکسان درکنوانسیون

(CEDAW)…………………………………………………………………………………………….. 81

بند دوم- حق برخورداری از فرصت‌های شغلی یکسان در قوانین موضوعه

ایران …………………………………………………………………………………………………. 82

الف – اصل برابری ورود به خدمت عمومی طبق قانون استخدام

کشوری………………………………………………………………………………………………. 83

ب – ایجاد فرصت‌های یکسان برای اشتغال زنان ……………….. 84

گفتار سوم – حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل……………………………………….. 86

بند اول- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در کنوانسیون (CEDAW)…… 87

بند دوم- حق انتخاب آزادانه حرفه وشغل در قوانین موضوعه ایران 88

بند سوم -  محدودیتهای موجود بر آزادی انتخاب شغل زنان ……….. 89

الف – محدودیتهای عمومی ……………………………………………… 89

1- عدم مخالفت با اسلام …………………………………………… 89

2- عدم مخالفت با مصالح عمومی ………………………………. 90

ب- محدودیتهای اختصاصی……………………………………………. 90

1-   اشتغال به کارهای زیان آور،خطرناک، سخت وحمل  بار

بیش از حد ………………………………………………………………. 90

2- اشتغال به شغل منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات زن …….. 91

گفتار چهارم – حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام وامنیت شغلی ………… 95

بند اول- حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام ……………………………… 95

الف – حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام در کنوانسیون (CEDAW) … 95

ب- حق برخورداری برابر از ارتقاءمقام در قوانین موضوعه  ایران……… 96

بند دوم – حق برخورداری برابر از امنیت شغلی……………………………. 99

الف – حق برخورداری برابر از امنیت شغلی در کنوانسیون  (CEDAW) …. 99

ب – حق برخورداری برابر از امنیت شغلی در قوانین موضوعه  ایران….. 100

گفتار پنجم –حق دریافت مزد مساوی و برخورداری از تامین اجتماعی……. 102

بند اول – حق دریافت مزد مساوی در مقابل کارمساوی ……………….. 102

الف – حق دریافت مزد مساوی در مقابل کار مساوی در

کنوانسیون (CEDAW)…………………………………………………………………………….. 102

ب – حق دریافت مزد مساوی در مقابل کارمساوی درقوانین

موضوعه ایران……………………………………………………………………………………. 104

بند دوم – حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر ……………………….. 106

الف – حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر در کنوانسیون

(CEDAW) …………………………………………………………………………………………… 107

ب- حق برخورداری از تامین اجتماعی برابردرقوانین موضوعه

ایران………………………………………………………………………………………………….. 108

فصل دوم – بررسی اصول اختصاصی مرتبط با حق اشتغال زنان

گفتار اول – ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان …………… 115

بنداول- ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان در

کنوانسیون (CEDAW)…………………………………………………………………………….. 116

بند دوم- ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان در قوانین

موضوعه ایران…………………………………………………………………………………… 117

گفتار دوم – استفاده از مرخصی وبرخورداری از حقوق ومزایای دوران

بارداری و زایمان ………………………………………………………………………………. 118

بند اول – استفاده از مرخصی وبرخورداری از حقوق ومزایای دوران

بارداری و زایمان در کنوانسیون (CEDAW)……………………………………………… 119

بند دوم – استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای

دوران بارداری و زایمان در قوانین موضوعه ایران ……………………………….. 123

گفتار سوم – ارائه خدمات حمایتی به والدین ………………………………………… 133

بند اول –ارائه خدمات حمایتی به والدین در کنوانسیون (CEDAW)…….. 133

بند دوم – ارائه خدمات حمایتی به والدین در قوانین موضوعه ایران… 137

گفتار چهارم- برخورداری از حمایت در زمان بارداری…………………………… 142

بند اول- برخورداری از حمایت درزمان بارداری در کنوانسیون (CEDAW)…. 142

بند دوم – برخورداری از حمایت درزمان بارداری در قوانین موضوعه

ایران………………………………………………………………………………………………….. 143

بخش سوم – بررسی اشتغال زنان در مناصب مهم دولتی و سیاسی در کنوانسیون (CEDAW) وقوانین موضوعه ایران

فصل اول- بررسی اشتغال زنان درمناصب مهم دولتی وسیاسی در کنوانسیون (CEDAW)

گفتار اول – برابری زن و مرد به تصدی مشاغل مهم دولتی وسیاسی

در کنوانسیون(CEDAW)………………………………………………………………………. 150

بند اول- برابری زن به تصدی مشاغل مهم دولتی و سیاسی در سطح

ملی ……………………………………………………………………………………………………. 159

بند دوم – برابری زن ومرد به تصدی مشاغل مهم دولتی و سیاسی در

سطح بین المللی …………………………………………………………………………………. 159

الف – توصیه کلی شماره 8………………………………………………. 160

ب –توصیه کلی شماره 10……………………………………………….. 163

گفتار دوم – اتخاذ تدابیری خاص درجهت گسترش حضور زنان در مناصب

مهم دولتی و سیاسی …………………………………………………………………………. 164
بند اول- اتخاذ تدابیری خاص در سند کنفرانس جهانی زن- نایروبی………. 164

بند دوم- اتخاذ تدابیری خاص در سند کنفرانس جهانی زن- پکن……. 166

فصل دوم- بررسی اشتغال زنان درمناصب مهم دولتی وسیاسی در قوانین موضوعه ایران

گفتار اول – جایگاه زنان در نهاد رهبری ………………………………………………. 177

بند اول – رهبری ………………………………………………………………………. 177

بند دوم- شورای رهبری …………………………………………………………… 179

بندسوم – مجلس خبرگان……………………………………………………………. 182

گفتار دوم – جایگاه زنان در قوای سه گانه(مجریه، مقننه،قضائیه) ………….. 184

بند اول- جایگاه زنان در قوه مجریه…………………………………………….. 184

الف – ریاست جمهوری……………………………………………………. 184

ب – وزارت …………………………………………………………………… 189

بند دوم- قوه مقننه ……………………………………………………………………. 190

الف- مجلس شورای اسلامی …………………………………………… 190

ب- شورای نگهبان ………………………………………………………… 191

بند سوم – قوه قضائیه ………………………………………………………………. 194

الف- قضاوت ………………………………………………………………… 194

ب – ریاست قوه قضائیه …………………………………………………. 202

گفتار سوم – جایگاه زنان در نیروهای مسلح ………………………………………. 203

بند اول- ارتش………………………………………………………………………….. 206

بند دوم – نیروی انتظامی …………………………………………………………… 207

بند سوم- سپاه پاسداران …………………………………………………………… 209

نتیجه…………………………………………………………………………………………………. 213
پیوست ……………………………………………………………………………………………… 223
فهرست منابع  ……………………………………………………………………………………. 257
فهرست جداول

جدول شماره 1: نرخ مشارکت نیروی کاربه تفکیک جنس در کشورهای مختلف جهان طی سالهای 98-1989      15

جدول شماره 2: میزان فعالیت زنان (نرخ مشارکت) در مقاطع ده ساله در ایران     23

جدول شماره 3: توزیع نسبی جمعیت فعال برحسب مناطق به تفکیک جنس طی       سالهای 75-1355     25

جدول شماره 4: توزیع نسبی جمعیت شاغل دربخشهای عمده فعالیت برحسب مناطق به تفکیک جنس طی سالهای75-1355

………………………………………………………………………………….. 27

جدول شماره 5:توزیع مستخدمان کشوری دروزارتخانه ها وموسسات مشمول وغیرمشمول قانون استخدام کشوری برحسب جنس درسالهای 1365 و1374  28

جهت دانلود کلیک کنید