راه حلی برای جلوگیری از ترش کردن معده

93/6/9
8:40 ص

ریفلاکس را بیشتر آدم‌ها تجربه می‌کنند. منظور از ریفلاکس، همان سوزش سردل یا به اصطلاح عامیانه «ترش کردن» است. ریفلاکس، احساس ناخوشایندی است که درصورت شدت گرفتن، واقعا غیرقابل تحمل می‌شود.

قدیمی‌ها برای حل این مشکل درمان‌های سنتی و توصیه‌های تغذیه‌ای خاصی داشتند (مثل خوردن سیب، شیر، عرق نعناع و ...) که گهگاه به درمان آن کمک می‌کرد. برای اینکه ببینیم اساسا تغذیه چه‌قدر روی التیام این بیماری تأثیر دارد و آیا پرهیزهای غذایی می‌توانند جلوی این مشکل را بگیرند، نشسته‌ایم پای حرف‌های دکتر سید سعید حسینی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی.

«ریفلاکس، در واقع، بازگشت محتویات معده به مری است که معمولا 5/0 تا 2ساعت بعد از غذا اتفاق می‌افتد.» این، تعریفی است که دکتر سید سعید حسینی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، از این عارضه ارایه می‌دهد. چیزی که باعث سوزش مری می‌شود، اسید معده و هورمون پپسین است: «این هورمون به مخاط مری آسیب می‌زند و در صورت تداوم به ضعف شدیدی در این منطقه منجر می‌شود که در درازمدت ممکن است به بدخیمی منجر شود.»
علامت بارز این ناراحتی، سوزش سردل یا احساس درد همراه با سوزش زیر جناغ سینه است اما گاهی ریفلاکس با بیماری‌های دیگری مثل ناراحتی قلبی و تنفسی اشتباه گرفته می‌شود: «بعضی از بیماران با احساس درد قلبی مراجعه می‌کنند و نمی‌دانند مشکل اصلی‌شان ریفلاکس است. این ناراحتی در موارد خیلی شدید علایم تنفسی به وجود می‌آورد. بعضی از افراد که مدت‌ها به عنوان بیماران مبتلا به آسم و برونشیت تحت درمان بوده‌اند، در حقیقت ریفلاکس معده داشته‌اند. اینها به احتمال زیاد بعد از غذا می‌خوابیده‌اند و محتویات معده‌شان وارد مری می‌شده و بعد از راه حلق به ریه می‌‌رسیده و مشکلات تنفسی را ایجاد می‌کرده است اما به جای مراجعه به متخصص گوارش، نزد متخصص ریه می‌رفته‌اند.»

چاقی و بارداری ریفلاکس را تشدید می‌کنند

ریفلاکس عارضه‌ای جدی است که باید هرچه زودتر برای درمان آن اقدام کرد. اگر این ناراحتی برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند، ممکن است به ناراحتی‌هایی مثل اختلال در بلع از قبیل بلع دردناک و خون‌ریزی‌های گوارشی ناشی از ناحیه زخم شده مری منجر شود.

اما چه عواملی این مشکل را به وجود می‌آورند؟

به گفته دکتر حسینی: «ریفلاکس یک سری علل اولیه و ثانویه دارد. علل اولیه به وجود آورنده این عارضه عبارت‌اند از سیگار کشیدن، مصرف داروهای شل‌کننده عضلانی مثل داروهای گشادکننده عروق قلب، داروهایی که برای درمان آسم داده می‌شود (مثلا آمینوفیلین و تئوفیلین) و علل ثانویه هم عواملی هستند که باعث افزایش فشارهای شکمی می‌شوند (مثلا چاقی یا بارداری).
افزایش پروژسترون به هردلیلی از جمله بارداری یا مصرف داروهای ضدبارداری یا عادت ماهانه هم از عوامل ثانویه این مشکل هستند. ورزش‌های شدید همراه با خم و راست شدن بعد از غذا، پرخوری و بلافاصله خوابیدن بعد از غذا، روی شکم خوابیدن، پوشیدن لباس‌های تنگ که روی شکم و ناحیه کمر فشار وارد می‌کنند هم از عوامل تشدید کننده این عارضه به حساب می‌آیند که برای فرو نشاندن آن لازم است علل یاد شده را برطرف کرد.»

از غذاهای چرب و تند پرهیز کنید

شاید بعضی از نکاتی را که دکتر حسینی به عنوان درمان تغذیه‌ای ریفلاکس توصیه می‌کند، قبلا خودتان به صورت تجربی پیدا کرده باشید ولی بعضی از آنها را به طور حتم نمی‌دانید: «کسانی که دچار ریفلاکس معده هستند، باید از خوردن غذای پرچرب پرهیز کنند. چربی‌ها دیرتر از مواد کربوهیدرات‌دار و قندی از معده تخلیه می‌شوند و به همین دلیل، احتمال بازگشت محتویات معده به مری را بیشتر می‌کنند. غذاهایی هم هستند که انتهای تحتانی مری را شل می‌کنند و باید از مصرف‌شان خودداری کرد؛ مثل شکلات، نوشابه‌های کافئین‌دار، چای، قهوه، پیاز، سیر و نعناع.»

بله، درست است؛ نعناع! چیزی که همه فکر می‌کنند برای ریفلاکس معده خوب است ولی دکتر حسینی معتقد است نعناع به دلیل خاصیت شل‌کنندگی انتهای مری می‌تواند این عارضه را تشدید کند. در ضمن، باید از خوردن سرکه به همراه سالاد نیز اجتناب کرد و غذاهایی که اضافه اسید معده را جذب می‌کنند (مثل شیر، تخم مرغ و غذاهای نشاسته‌ای) بیشتر خورد. غذاهای پر سس به خصوص سس‌های چرب و غذاهای پر ادویه هم این مشکل را بیشتر می‌کند. مواد نگه‌دارنده و افزودنی‌ها، چیپس و انواع اسنک ‌هم می‌توانند سوزش انتهای مری را تشدید کنند.

دکتر حسینی به افراد مبتلا به این عارضه توصیه می‌کند که وعده‌های غذایی‌شان را بیشتر و حجم غذای‌شان را کمتر کنند؛ از نوشیدن مایعات همراه غذا پرهیز کنند؛ بعد از غذا دراز نکشند و هنگام خواب، به پشت نخوابند.

او درباره جویدن آدامس بعد از غذا نیز می‌گوید: «آدامس تأثیر دوگانه‌ای روی ریفلاکس معده دارد. از طرفی با افزایش ترشح بزاق، اسید معده را کاهش می‌دهد و سوزش را کمتر می‌کند و از طرف دیگر به دلیل باز و بسته شدن مکرر دهان موقع جویدن، هوای زیادی وارد معده می‌کند که به نفخ می‌انجامد و نفخ، فشار زیادی به معده وارد می‌کند و ریفلاکس را تشدید می‌کند.» درباره میوه‌ها نیز باید گفت خوردن آنها معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند، به جز میوه‌هایی که اسیدیته بالایی دارند (مثل مرکبات که دارای ویتامین c یا اصطلاحا اسید اسکوربیک هستند) و ممکن است باعث تشدید این عارضه شوند.

دکتر حسینی در انتها به افراد چاق و کسانی که دارای اضافه وزن هستند، توصیه می‌کند برای کاهش وزن خودشان اقدام کنند؛ چرا که چاقی شکمی یکی از علت‌های اصلی این عارضه به حساب می‌آید.